Khajurako

Khajurako je naselje smešteno u centralnom delu Indije, u saveznoj državi Madhya Pradesh. Nalazi se na oko 620 kilometara jugoistočno od Delhija. U naselju živi oko 19 000 stanovnika, od kojih je preko polovine nepismeno.  Khajuraho je jedna od najpopularnijih turističkih destinacija u Indiji. Čuven je po velikoj grupi srednjevekovnih hinduističkih i džainističkih hramova, poznatim po svojim raskošnim i erotskih reljefima. Ceo kompleks se od 1986. godine  nalazi na UNESCO – voj listi svetske baštine. Ime je dobio po sanskritskog naziva staog grada „ Kharjuravāhaka “, što je složenica od reči kharjura ( palma dragulja ) i vāhaka ( onaj koji nosi ).

Većinu spomenika u Khajurahou su izgradili feudalni vladari iz dinastije Bargujar. Oni su vladali severoistočnim regionom Rajasthana, Dhundharom, kao vazali severnoindijskog Carstva Gurjara – Pratihara. Centar njihove vladavine bio je Kalinjar, ali im je kulturna prestonica bio Khajuraho. Hramovi u Khajurahu su građeni u periodu od 200 godina, od 950. do 1150. godine. Vremenom je ovo mesto zanemareno, a hramovi su nestali u džungli koja ih je prekrila. Lokalno stanovništvo znalo je za postojanje hramova, ali se o njima nije moglo u većoj meri brinuti. Englezi su se, saznavši za hramove, toliko oduševili reljefima sa prizorima seksa, da su ih nazvali „ Kamasutra hramovi “. Ipak, ni tokom vladavine Britanaca nije došlo do pomaka u održavanju ovog drevnog mesta. Tek je od sticanja nezavisnosti Indije 1947. godine započelo čišćenje i preuređivanje terena. Indijske vlasti su stvorile javni park i započele restauraciju spomenika. Danas je Khajuraho jedna od najpopularnijih i najposećenijih turističkih atrakcija u Indiji.

Ceo prostor se nekada sastojao od preko 80 hramova, a svaki od njih bio je uokviren sa dve zlatne palme. Danas se u dobro stanju nalazi njih 25, i to razbacanih na području od oko 20 kvadratnih kilometara. Hramovi su izgrađeni od kamena, i to bez vezivnog materijala. Kamenje je klesano i slagano jedno na drugo sa ogromnom i zapanjujućom preciznošću. Stubovi i arhitrav su izgrađeni od megalita teškog i do 20 tona. Svaki od hramova se sastoji iz tri celine : ulaza, svečane dvorane i svetilišta. Hramovi u Khajurahou su jedan od najizvanrednijih i najlepših primera indijske srednjevekovne arhitekture.

• Ajaigarh Fort se nalazi na periferiji grada Kajuraho. Ovaj spomenik prikazuje arhitektonski talenat kraljeva Chandela. Istorija kaže da je ovo impresivno utvrđenje podignuto za vreme njihove vladavine, u trenutku kada je snaga ove oblasti bila u propadanju. Ajaigarh Fort se nalazi na nadmorskoj visini od 1 111 metara, a od nje se pruža panoramski pogled na prelepu reku Ken. Ova masivna struktura pružala je lokalnom stanovništvu zaštitu tokom napada spolja.
• Kalinjar Fort je kolosalna tvrđava koja u sebi poseduje brojne hramove i druge objekte. Kao i sva druga utvrđenja, i ovo je izgrađeno za potrebe odbrane kraljevstva. Nalazi se na vrhu svetog brda koje se pominje u raznim hinduističkim spisima. Utvrđenje je strateški podignuto na stenovitom terenu, a sa svojim moćnim zidinama ima fenomenalan izgled. Cela struktura je izgrađena u hindu stilu, i predstavlja jedinstven spomenik jednog davno prošlog vremena.
• Hram Adinath je bogato ukrašeni hram sa velelepnim skulpturama, a posvećen je Adinathu, osnivaču đainizma. Veruje se da je hram izgrađen u jedanaestom veku, a njegovi zidovi su ukrašeni uklesanim figurama sudskih muzičara. Tokom restauracije on nije dobio svoj stari izgled, ali mu je ipak vraćena stara slava. Sanctum i predvorje hrama zadržali su svoj originalni izgled.
• Hram  Chitragupta je u stara vremena bio posvećen bogu Surya, a okrenut je ka istoku prema izlazećem suncu. Podignut je u jedanaestom veku, a poseduje impresivnu sliku boga Surya koji u stojećem položaju vozi kočiju sa sedam konja. Hram je ukrašen izvanredno rezbarenim zidovima na kojima su prikazani parovi u erotskom položaju, slika boga Vishnu, i drugim motivima. Ovaj spomenik gledaocu pruža redak praznik za oči. Na nadvratniku se nalaze tri slične, ali manje figure boga Surya.
• Hram Devi Jagdamba je čuven po svojim erotskim i ntenzivno izrezbarenim figurama. Manji i delikatno izbalansiran hram je okićen sa nekim od najpoznatijih figura na celom lokalitetu. U Garbha Griha se nalazi ogromna slika boginje univerzuma. U hamu se takođe nalazi i sjajna slika boginje Parvati zajedno sa prikazom čuvene Mithune. Verjue se da je ovaj hram sa zamršeno izrezbarenim panelima sa likovima Vishnu probitno korišćen kao hram posvećen oom bogu.
• Hram Dulhadev je poslednji u grupi južnih hramova. Nalazi se južno od hrama Ghantai. Podignuto  1130. godine, ovo divno svetilište je klasičan primer Chandela umetnosti i arhitekture. Hram je posvećen bogu Shiva, a sastoji se od pet odaja sa zatvorenom dvoranom. Odlikuju ga slike Shive i njegove žene Parvati, bogato dekorisane sa zamršeno izrezbarenim nakitom.
• Hram Javari je veoma značajno hinduističko svetilište koje priada grupi istočnih hramova. Posvećen je bogu Vishnu, i relativno je manji hram. Izgrađen je između 1075. i 1100. godine. reč je o strukturi koja prikazuje tipičan sjaj drevne indijske arhitekture. Spoljašnost hram ukrašena je komplikovanim rezbarijama, na kojima su predstavljene figure domaćih devojaka. Javari je dragulj arhitekture koja se nalazi na ovom lokalitetu.
• Hram Kandariya Mahadev je najzanimljiiji i najveći hram u Khajurahou. Izgrađen je između 1025. i 1050. godine. Struktura od kamena peščara posvećena je Shivi sa linga kamenom u centru Garbha Grihe. Glavni hram je ispunjen sa preko 800 slika od kojih je većina visoka nekoliko metara. Kula hrama je visoka oko 100 metara. platforma zdanja je ukrašena skulpturama lepih žena u različitim pozama. Na južnom i severnom delu hrama se nalaze najerotičnije skulpture. Takođe, ovaj spomenik je ukrašen i predivnim freskama koje svedoče o veoma razvijenoj umetnosti drevnih vremena.
• Hram Lakshmana je jedan od najčuvenijih hramova na ovom lolalitetu. Posvećen je bogu Vishnu, a na njemu se nalazi preko 600 izrezbarenih likova bogova i boginja iz hinduističke mitologije. Hram je okrenut prema istoku, a njegova platforma je ukrašena skulpturalnom freskom slonova i konjanika u povorci. Na južnoj strani se nalaze eksplicitno erotski prikazi.
• Hram Lakshmi je posvećen boginji Lakshmi, hinduističkom božanstvu bogatstva. Ovaj hram pripada grupi zapadnih hramova, i ima relativno manju strukturu. Ispred sanctum sanctoruma se nalaze prikazi dva stražara.
• Hram Matangesvara je jedan od najstarijih hramova na lokalitetu. Hram je posvećen bogu Shiva. Ovde se nalazi gotovo dva i po metra visok lingam, i smatra se za jedan od najvećih u Indiji. Za razliku od ostalih hramova, ovaj nije zaštićen i i dalje se koristi u svakodnevnoj upotrebi.
• Hram Parsvanath spada u grupu istočnih hramova, i najveći je od svih đainističkih hramova. Jedna od karakteristika ovog zdanja jesu neerotske skulpture. Hram je veoma lepo ukrašen, a njegova severna fasada je pravi spektakl.
• Hram Vaman je posvećen bogu Vamanu, gospodaru patuljaka. Ovo ljupko zdanje pripada istočnoj grupi hramova i okružen je bujnim zelenilom ječma. Ima sličnu strukturu kao i ostali hramovi ovog kompleksa, a ono što je veoma zanimljivo u slučaju ovog svetilišta jesu uokvirene niše koje sadrže dijamante na mestima gde se nalaze skulpture.
• Hram Viswanath spada u grupu zapadnih hramova, a nalazi se u severoistočnom delu ove grupe. Posvećen je bogu Shiva, a poseduje mermerni lingam kao glavno svetilište. Dimenzije hrama su 27, 4 x 13, 7 metara, a samo su neki njegovi delovi zadržali originalni izgled. Pored glavnog božanstva, može se videti i slika boga Brahma. Ova slika sa lavovima i slonovima izgleda impresivno. Na vrhu platforme sedi gotovo dva metra visok bik Nandi, a izrezbareni enterijer čine figure lepih žena.
• Svetlosni i zvučni šou koji traje pedeset minuta, a koji se održava u zapadnoj grupi hamova, na impresivan način predstavlja život i vreme velikih Chandela kraljeva. Priča o impresivnim hramovima se svako veče pripoveda na engleskom i hindu jeziku. Ovu priču pripoveda Amitabh Bachchan, najveća zvezda Bollywooda. Svake večeri posetioci mogu da uživaju u jedinstvenim prizorima iz prošlosti, živopisno ukrašenim scenama kakve se nigde drugde ne mogu videti. Hramovi u Khajurahou predstavljaju dragulj srednjevekovne indijske arhitekture, i na svojevrstan način svedoče o davnoj i moćnoj prošlosti Indije. Jedinstvene strukture svake godine dovlače ogroman broj ljudi, i zaista su nezaobilazna atrakcija tokom putovanja kroz ovu, po mnogo čemu čudnu i impresivnu državu.